Başkalarına hakim olmak güçtür. Kendinize hakim olmak ise gerçek güçtür.
-Lao Tzu
İyi bir liderin sahip olması gereken kişisel özellik ve becerileri için her yıl gittikçe uzayan bir liste var.
Bence, bu becerilerden en önemlisi, liderin “kendine liderlik edebilmesi”. Kendine liderlik, kim olduğunuza, ne yapabileceğinize, nereye gittiğinize dair bir hisse sahip olmakla birlikte, oraya giden yolda iletişiminizi, duygularınızı ve davranışlarınızı etkileme yeteneği olarak tanımlanıyor. Buna göre, kendine liderliğin öz farkındalıktan doğduğunu söyleyebiliriz. Lider, öncelikle özüne ulaşıp, hayalini (vizyonunu) bulup, çıkarmalıdır. Hayalini gerçekleştirmek için çaba gösterme, zahmete girme isteği kendiliğinden ortaya çıkar. Çünkü, hayali gerçekleştirme isteği, bir dürtü olarak belirir. Zahmete girerken, uğraşılan şeyler potansiyelin açığa çıkmasını, yeni beceriler edinilmesini veya varolan becerilerin geliştirilmesini sağlar. Kişi, hayali gerçekleştiğinde, başkaları tarafından takdir edilmek ve belki terfi etmek, gelir artışı vb. gibi dış ödüller elde eder ve bunlar ona mutluluk verir. Ancak asıl ödül, potansiyelini gerçekleştirmekten gelen, süreç boyunca kişiye eşlik eden yaşamdan aldığı doyum hissidir.
Tabii ki hayali gerçekleştirme yolu düz, pürüzsüz ve engelsiz değil. Bu yolda bazen dış, bazen de iç engellerle karşılaşılır. Dış engelleri aşmak için kişi, azim, yılmazlık, esneklik, dayanıklılık gibi bazı becerilere ihtiyaç duyarken, iç engelleri aşmak için ayrıca kendini tanıma, kim olduğunu bilmeye ihtiyaç duyar. İç engeller derken, özellikle konfor alanından çıkıp, yeni bir şeyler yapmaya çalıştığımızda, duyduğumuz iç sesleri kastediyorum. Zihnimizde bir ses, “bunu yapmak çok zor, uğraşma, başarız olup, hayal kırıklığına uğrayacaksın, üzüleceksin” der. Bu ses, Psikolog Abraham Maslow’un söylediği içimizdeki iki güçten biri olan savunma gücüne aittir. Diğer iç sesimiz ise “bunu yapmalısın” der. Bu da Maslow’un söylediği iki güçten diğeri olan, gelişim gücünün sesi. Savunma gücü kişiyi güvenceye (konfor alanımıza) yönelmeye zorlarken, gelişim gücü benliğin bütünlüğüne ve özgürlüğüne, potansiyelin kullanılmasına ve dış dünyaya güvenle açılmaya yönlendirir. Maslow, savunma ve gelişim güçleri arasındaki bu çatışmanın varoluşsal olduğunu ve insanın en derin doğasında saklı bulunduğunu söylüyor.
İnsan bu anlamda, zaman zaman çatışan bu iç seslerin sahiplerinin (alt benliklerinin) olduğu bir takıma benzetilebilir. Takımın birbirine karşı açık olması, ihtiyaçları ve farklılıkları hakkında konuşabilmesi ve bireysel arzularını karşılamak için işbirliği yapması ve hatta birbirini desteklemesi önemlidir. Takımdaki bu uyum, iyi bir liderlikle gerçekleşir. Kendine liderlik edebilmesi için insanın farklı nitelikleri, farklı istekleri ve beklentileri olan alt benlikleriyle özdeşleşmeyi bırakması ya da onlardan bir adım uzaklaşması ve sürecin gözlemcisi olması gerekir. Kişinin bunu kendisinin yapabilmesi çok da kolay olmayabilir. O yüzden, kişi bazen koç, bazen de terapistten bu konuda destek alabilir.
Kişi kendine liderlik edebildiğinde, hayatını bilinçli bir şekilde yaşayarak, çevresindekilerini de olumlu yönde etkileyebilecek şekilde olumlu bir rol model olur. Kendine liderlik edebilenler daha empatiktir ve başkalarını neyin harekete geçirdiğini anlar ve bu nedenle daha ilham verici liderler olabilirler. Başkalarını kendi öz-liderliklerine erişmeye teşvik ettikleri için de daha etkili bir lider olurlar.
Kaynaklar:
İnsan Olmanın Psikolojisi, Abraham Maslow
Performans için Koçluk, Sir John Whitmore
Self-Leadership, Andrew Bryant, Ana Lucia Kazan